Amsterdam gebruikt de kracht van andersbevoegden in het primair onderwijs
Het lerarentekort in Nederland vraagt om nieuwe perspectieven: hoe kunnen we elk kind goed onderwijs blijven bieden, en welke professionals kunnen hier een bijdrage aan leveren? In de Amsterdamse Onderwijsregio wordt daarom gewerkt met een vernieuwende aanpak: mensen die goed zijn in hun vakgebied ondersteunen op scholen. Deze andersbevoegden zijn professionals zonder lesbevoegdheid, maar met waardevolle expertise in hun vakgebied en ervaring in het werken met leerlingen. Ze geven bijvoorbeeld een paar uur per week les in kunst, muziek of techniek. Kinderen krijgen zo les van enthousiaste experts met praktijkervaring. Deze professionals brengen nieuwe inzichten, vaardigheden en extra energie het klaslokaal in. Zo wordt het onderwijs verrijkt en neemt de werkdruk van bevoegde leerkrachten af. En in sommige gevallen wordt zelfs een vacante plek ingevuld. Om hen goed voor te bereiden op het lesgeven is een gerichte training ontwikkeld. We spreken enkele deelnemers van dit initiatief. Zoals een van hen zegt: “De training heeft mij veel geleerd over klassenmanagement en het creëren van een veilige leeromgeving.”
Wie:
- Mark Lupker en Yee Ling Tang, deelnemers aan de training voor andersbevoegden
- Roel Spits, projectleider Gemeente Amsterdam en Amsterdamse schoolbesturen in het primair onderwijs
- Anna Arbouw en Jeroen van Waveren, oud-docenten IPABO
Actie: Gerichte training en begeleiding voor andersbevoegden. Dit zijn professionals uit andere sectoren die hun expertise inzetten in het onderwijs.
Waar: Amsterdamse Onderwijsregio
Versterkt: Het aantrekken van personeel en het omgaan met tekorten.
In de onderwijsregio Amsterdam wordt hard gewerkt aan oplossingen voor het lerarentekort. Een belangrijk initiatief is de inzet van andersbevoegden: professionals zonder pabo-diploma, maar met waardevolle ervaring in hun vakgebied. Een deel van hen volgt een gerichte training om het onderwijs te ondersteunen en versterken. Dit initiatief laat zien dat andersbevoegden een verschil kunnen maken. De ervaringen en successen worden gedeeld, zodat andere onderwijsregio’s hier ook van kunnen leren en deze aanpak kunnen toepassen.
Andersbevoegden aan het woord
Mark Lupker en Yee Ling Tang zijn twee deelnemers aan de training en delen hun ervaringen. Mark, die een achtergrond heeft als webdesigner en media-expert, geeft nu les in digitale vaardigheden over AI en digitale geletterdheid op basisscholen. "Ik wilde altijd al iets in het onderwijs doen, maar een volledige pabo-opleiding was voor mij geen optie. Deze training geeft me de tools om mijn lessen beter te structureren en om te gaan met groepsdynamiek. Ik heb geleerd hoe ik de aandacht van kinderen kan vasthouden en hoe ik mijn les beter kan opbouwen."
Mijn lesstof komt nu beter over.
Yee Ling, een zelfstandig ondernemer en kunstenaar, vertelt: "Ik gaf al workshops op basisscholen, maar het werken met een vaste groep kinderen in een klas was nieuw voor mij. Dankzij de training heb ik veel geleerd over klassenmanagement en het creëren van een veilige leeromgeving. Vooral de modules over basiscommunicatie en de rol van de leraar zijn voor mij heel waardevol. Ik weet nu beter hoe ik om kan gaan met kinderen die afgeleid zijn of druk gedrag vertonen. Daardoor voelen de leerlingen zich meer gehoord en komt mijn lesstof beter over."
Beide deelnemers geven aan dat de training hen niet alleen beter heeft voorbereid op het lesgeven, maar ook een netwerk heeft opgeleverd. "Het contact met andere vakdocenten was heel waardevol. We konden ervaringen uitwisselen en van elkaar leren," zegt Mark. Yee Ling voegt toe: "Het voelde als een soort collegiale samenwerking. Je leert niet alleen van de trainers, maar ook van elkaar."
Andersbevoegden ondersteunen scholen
Roel Spits is projectleider van het project ‘Omgaan met langdurige tekorten’ een initiatief in samenwerking met de Amsterdamse Onderwijsregio. Een onderdeel hiervan is het initiatief om vakdeskundigen in te zetten om de tekorten in het onderwijs op te vangen. Deze professionals hebben ervaring in het onderwijs, maar geen pabo-diploma. Ze mogen dus geen kernvakken zoals rekenen en taal geven. Wel verzorgen ze lessen in vakken zoals muziek, kunst, digitale vaardigheden en techniek.
Samen met Hogeschool IPABO en verschillende partners uit het onderwijsveld ontwikkelden ze de training ‘Prettig leidinggeven aan groepen’, speciaal gericht op de andersbekwame professional – een term die ook veel gebruikt wordt voor ‘andersbevoegden’. Het initiatief om vakdeskundigen in te zetten ondersteunt op een innovatieve manier het onderwijs en draagt bij aan het terugdringen van het lerarentekort.
Roel Spits over de inzet van andersbevoegden
Roel heeft ruim 25 jaar ervaring in het onderwijs, waarvan acht jaar als leerkracht en daarna als schoolleider. Tegenwoordig werkt hij voor de gemeente Amsterdam en de vereniging van Amsterdamse schoolbesturen. "Mijn opdracht is om scholen te ondersteunen bij het omgaan met het tekort aan leerkrachten en structurele oplossingen te zoeken totdat er meer leraren beschikbaar zijn," vertelt hij.
Een belangrijk onderdeel van zijn werk is het concreet invulling geven aan de regeling ‘Andere dag- en weekindeling’ van het ministerie van OCW. Deze regeling stelt basisscholen in staat om 22 uur per maand per groep onderwijsactiviteiten te laten verzorgen door andersbevoegde – of andersbekwame – professionals met kennis in vakken zoals muziek, kunst en techniek. De kernvakken taal, rekenen en bewegingsonderwijs zijn hierbij uitgesloten. "Met dit initiatief willen we scholen ondersteunen door professionals in te zetten die geen officiële lesbevoegdheid hebben, maar wel gekwalificeerd zijn in andere vakgebieden. Het doel is dat zij goed les kunnen geven, zodat bevoegde leerkrachten minder werkdruk hebben."
Andersbekwame professionals vinden via platform andersom.amsterdam
Scholen kunnen andersbekwame professionals vinden via het platform andersom.amsterdam, een initiatief van de gemeente Amsterdam en het BBO (Breed Bestuurlijk Overleg), de vereniging van schoolbesturen van het primair onderwijs en speciaal onderwijs in Amsterdam. Dit platform helpt scholen om gekwalificeerde professionals in te zetten voor vakken zoals muziek, kunst en techniek. Onderzoek van Oberon toont aan dat deze aanpak werkt: andersbevoegden dragen bij aan beter en gevarieerder onderwijs voor deze vakgebieden. Tegelijkertijd blijkt dat zij extra ondersteuning nodig hebben, vooral bij klassenmanagement, lesgeven en het omgaan met gedragsuitdagingen. Daarom is de training ‘Prettig leidinggeven aan groepen’ ontwikkeld, zodat zij beter worden voorbereid op hun bijdrage in het onderwijs.
Gerichte training voor sterke lessen: "Gaat niet alleen over lesgeven"
De training richt zich op praktische vaardigheden, zoals leiding geven aan groepen, omgaan met gedrag en didactische lesmodellen. Oud-docenten van de IPABO, Anna Arbouw en Jeroen van Waveren, zijn betrokken bij de opzet van de training. "Wat deze training uniek maakt, is dat het aansluit op de praktijkervaring van de deelnemers. We werken met voorbeelden uit hun eigen lessen en laten ze in rollenspellen oefenen met praktische situaties," vertelt Anna.
Jeroen voegt toe: "De training ontstond toen we merkten dat gedragsvraagstukken een grote uitdaging vormden. We zagen dat andersbevoegden veel inhoudelijke kennis hebben, maar soms worstelen met het omgaan met een klas. Daarom zijn we gaan werken met concrete casussen en hebben we de training steeds verder aangepast aan de behoeften van de deelnemers." Anna benadrukt: "Deze training gaat niet alleen over lesgeven, maar ook over het begeleiden van deelnemers op persoonlijk niveau en het leren functioneren binnen een schoolorganisatie. We geven hen praktische handvatten die ze meteen in de klas kunnen toepassen."
De toekomst: uitbreiding effectieve training
In totaal hebben nu 35 deelnemers de training gevolgd. Momenteel nemen tien nieuwe deelnemers deel aan het initiatief, en de interesse blijft groeien. De training bestaat uit vijf bijeenkomsten: drie fysiek en twee online. Roel kijkt positief naar het effect van de training: "Samen met andere grote steden, zoals Almere en Den Haag, waar soortgelijke trainingen zijn opgezet, evalueren we nu de impact van deze aanpak. We willen kijken of we de training verder kunnen uitbreiden en misschien zelfs landelijk kunnen inzetten. Ook bekijken we of deelnemers studiepunten kunnen krijgen voor de training. Dit zou het makkelijker maken om later een onderwijsbevoegdheid te halen. Niet iedereen wil de pabo doen, maar voor wie dat wel wil, kan deze training een goede eerste stap zijn."
De training ‘Prettig leidinggeven groepen’ laat zien dat er verschillende manieren zijn om het lerarentekort aan te pakken. Door vakexperts een plek te geven in het onderwijs en hen goed te begeleiden, krijgen scholen extra ondersteuning. Tegelijkertijd is het een mogelijkheid om het lesprogramma te verrijken. "We zien dat kinderen enthousiast worden van deze vakken. En dat is uiteindelijk waar het om draait: inspirerend en kwalitatief goed onderwijs bieden," zegt Roel. Uit de eerste evaluaties blijkt dat de training een positief effect heeft op de andersbevoegden die eraan deelnamen. “We krijgen duidelijk terug dat de deelnemers geprofiteerd hebben van het programma,” geeft Roel aan. “Ze staan steviger voor de klas, hebben meer handvatten voor klassenmanagement en kunnen hiermee zelfstandiger lessen verzorgen. Dat is niet alleen fijn voor de vakdocent, maar komt ook het aanbod voor de kinderen ten goede én vermindert de werkdruk voor de bevoegde leerkracht.“