Cursus voor starterscoaches onderwijs: van prachtmens tot prachtprofessional

“Het versterken van de professionele identiteit is het geheim van een stabiele onderwijsloopbaan”

Als startende onderwijsprofessional kies je voor een van de meest complexe (maar ook uitdagende) banen. En je doet het op het moment dat je voor de klas staat ook nog eens echt allemaal alleen. Je kunt niet met drie leerlingen beginnen, dan een keer oefenen met zes en zo verder tot de hele klas vol zit. Je krijgt direct te maken met dertig leerlingen, zestig ouders, een groep collega’s en nog veel meer. Coaching is daarom belangrijk om startende leraren de begeleiding te bieden die ze door de eerste paar jaar heen helpt. Zodat ze in het onderwijs blijven en hun werk goed en met plezier kunnen doen. In onderwijsregio Zwolle e.o. maken we hier al een paar jaar serieus werk van en daar gaan we mee door. Met een succesvolle cursus voor starterscoaches op basis van een krachtig model, waarbij wordt ingezet op het versterken van professionele identiteit. Wat dat betekent vertelt Jeanine Drost in dit artikel.

Jeanine Drost als opleider in de onderwijsregio Zwolle e.o.

Wie: Jeanine Drost (Hogeschool KPZ), opleider en coach in de onderwijsregio Zwolle e.o.

Actie: Cursus voor starterscoaches. De deelnemers leren hoe ze de professionele identiteit bij starters versterken. Een stap vooruit om eventuele uitval te voorkomen.

Waar: Een samenwerking tussen hogescholen in de Onderwijsregio Zwolle e.o.

Versterkt: Behoud, begeleiding, matching en professionalisering.

In de onderwijsregio gebeurt veel. We maken grote stappen, in werving, in selectie, in behoud, in begeleiding en in professionalisering. We willen de verbinding maken tussen opleiding, inductie en professionaliseren. Dat is precies wat we in onderwijsregio Zwolle doen met het opleiden van starterscoaches. Doordat het versterken van de professionele identiteit centraal staat, worden beginnende leraren stabiele professionals. Die weten waar ze voor staan en wat ze in huis hebben. Die op de juiste plek zitten én inzicht hebben in hoe ze binnen het onderwijs de loopbaanstappen kunnen zetten die bij hen passen.

Begin bij wie je bent en hoe je wilt werken

Jeanine: “We zijn begonnen met de vraag: Waar hebben we als begeleiders en starterscoaches invloed op?  En hoe kunnen we die invloed versterken? Wie we zijn? Een aantal hogescholen in regio Zwolle. Uiteindelijk ontdekten we dat je als startende leerkracht het meest floreert als je een sterke professionele identiteit hebt. Wat dat is? Simpelweg dat je weet wie je bent en wie je wilt zijn in je werk. Dat is echt een omslag in hoe coaching op dit moment vaak wordt aangevlogen. Er wordt nu vooral gewerkt aan hoe je lesgeeft. Meekijken in de klas en dan feedback geven over hoe je dat doet. Hierbij is minder aandacht voor vragen als: Wat maakt nou dat iets je wel of niet lukt of wat maakt nou dat jij hierin vastloopt? Om daarachter te komen, gaan we een stap dieper en kijken we naar wie je bent in je werk. Hiermee leggen we de focus op het ontdekken en inzetten van kwaliteiten in plaats van alleen het opbouwen van competenties. Die bovendien steeds veranderen.”

Een praktisch coachingsmodel waar je meteen aan de slag kunt

“Voor deze manier van coachen hebben we op basis van literatuuronderzoek een praktisch coachingsmodel ontwikkeld”, legt Jeanine uit. “Geschikt voor alle sectoren: speciaal en regulier primair onderwijs, speciaal en regulier voortgezet onderwijs en het mbo. Hiervoor gebruikten we onder andere de theorie van Manon Ruiters, die veel heeft geschreven over professionele identiteit. De inzichten over professionele identiteit legden we vervolgens langs de bekwaamheidseisen van leraren. Doel van het model is “Hoe kunnen we de professionele identiteit centraal stellen in de begeleiding?”.  Het model heeft vijf cirkels.

Vijf cirkels in coaching van starters

Drie van de vijf cirkels gaan over jezelf:

  • Professionale identiteit: Wie wil jij zijn als professional en hoe komt dit tot uiting?
  • Persoon: Wie ben jij en welke kwaliteiten heb jij om in te zetten?
  • Context: Hoe vind jij je plek in deze onderwijsorganisatie?

De andere twee cirkels gaan over bekwaamheidseisen:

  • Brede professionele basis: Welke vaardigheden en attitudes weet jij adequaat in te zetten?
  • Primaire proces: Hoe lukt het jou om te shinen in je dagelijks handelen?

We beginnen dus bij wie je bent in je werk en werken van daaruit naar buiten. Waarbij we altijd blijven denken vanuit de professionele identiteit.

Jeanine: “We laten in de cursus zien hoe je het model bij de begeleiding van startende leraren inzet. Hoe je oog krijgt voor thema’s die bij starters spelen en hoe je die koppelt aan de ontwikkeling van de professionele identiteit. Hiervoor bieden we onder andere oplossingsgerichte werkvormen aan. De deelnemers zijn elke keer weer enthousiast over de oefeningen die we gebruiken in de cursus. Ook omdat ze die direct in de eigen onderwijspraktijk kunnen toepassen.” 

Jeanine Drost als opleider in de Onderwijsregio Zwolle e.o.

Besturen kunnen meer ruimte creëren voor coaches

“Veel startercoaches zijn uitstekende leerkrachten”, vervolgt Jeanine “Maar het coachen van starters vraagt heel andere vaardigheden. De cursus voor starterscoaches is voor hen een (eerste) stap vooruit. Maar daarmee zijn we er nog niet. Het beleid vanuit de schoolbesturen en de scholen zou meer gericht moeten zijn op coaching. Je kunt coaches opleiden, maar dan moeten ze wel de gelegenheid hebben om hun werk te doen. En er zijn nog altijd directeuren die zeggen: die redt zichzelf wel. Dat zal best waar zijn, maar ik gun ze toch goede begeleiding, zodat ze zichzelf kunnen verbeteren en bestendigen. En zodat we met z’n allen een professionaliseringsslag maken. En als we het toch over professionalisering hebben, wij bieden nu ook vervolgcursussen: een cursus om je verder te verdiepen in het coachen op vaardigheden en een cursus waarin je leert om de intervisie van startende leraren te begeleiden. Ook daar is veel vraag naar.” 

Zet mensen op de juiste plek, dan is de kans op uitval veel kleiner

“O ja, nog een laatste punt”, zegt Jeanine. “De coaching voor starters wordt vanuit OCW verplicht en komt nu echt op gang. Maar ook mensen die een loopbaanstap maken, zouden coaching goed kunnen gebruiken. Want op elke school is de context anders, zeker als je bijvoorbeeld van primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs of het mbo gaat (of andersom). Ik zou graag zien dat coaches verder kijken. Dat ze doorverwijzen naar een loopbaanbegeleider als dat beter is. En dat, als iemand vanuit zijn professionele identiteit beter tot zijn of haar recht komt op een andere plek, kijkt waar dat zou kunnen in de regio. Zodat mensen voor het onderwijs behouden blijven. Sterker nog, ik vind dat dat onderzoeken waar iemand het beste op z’n plek is al bij de opleidingen moet beginnen. Want dat alleen al kan veel uitval voorkomen!”